Prolog

W skali globu wyłącznie część ludzi stara się  rozumieć.  Niektórym wystarczy  wiedzieć,  a części wręcz tylko  być.  Jednak oglądając świat, nabierając doświadczeń, powstaje dużo pytań o to, czym jest człowiek, jakie mechanizmy odpowiadają za jego myślenie i postępowanie, czy faktycznie posiada "wolną wolę" oraz czy i co może na nią wpływać? Na pytania te odpowiadają religie, filozofia oraz nauka. Ta ostatnia opiera się na obserwowaniu, eksperymentowaniu, weryfikowaniu wyników oraz wnioskowaniu, i dlatego na niej się opieram. Poniżej zamieszczam opisy badań naukowych, odnoszących się do sposobu funkcjonowania człowieka. To obszar mojej pasji poznawania i chęci rozumienia.

Jak rozumieć intuicję?

Badanie prof. Antoine Bechara

Kiedy człowiek nie wie czego się spodziewać, jego organizm już to wie. Naukowcy mierzyli reakcje ciała ukazujące stan układu nerwowego.
Jak wygląda relacja między intuicją, a świadomym postrzeganiem?
Czy doświadczenie sprzyja prawidłowej intuicji?

 PRZEBIEG EKSPERYMENTU


W 1997 roku czterej naukowcy pod kierownictwem profesora  Antoine Bechara  przeprowadzili badanie intuicji człowieka. Przed uczestnikami położono 4 talie kart, wręczono im banknoty w sumie 2000$ i poproszono o grę, w której mogli wygrać lub przegrać posiadane pieniądze. Gra polegała na odwracaniu górnej karty z wybranej talii, i w zależności od tego, jaka karta została odkryta, gracz wygrywał lub przegrywał (100$ w taliach A i B oraz 50$ w taliach C i D). Następnie uczestnik odkrywał nową kartę, ponownie samodzielnie wybierając talię, i gra toczyła się do odkrycia przez niego w sumie 100 kart lub do przegranej, czyli utraty przez niego wszystkich swoich banknotów.
Talie przygotowano tak, by dwie z nich były "pechowe", czyli posiadały więcej kart przynoszących straty (A i B) i dwie były "szczęśliwe", czyli zawierały więcej kart zapewniających nagrodę (C i D). Naukowcy badali po odkryciu ilu kart uczestnicy będą wiedzieli już, które talie są "szczęśliwe", a które "pechowe", i w którym momencie pojawi się u nich  "przeczucie"  odnośnie rodzajów talii. Obserwacje obejmowały trzy obszary:
1.  zachowanie i postępowanie, czyli stosunek liczby kart wybranych z talii "szczęśliwych" do liczby kart wybranych z talii "pechowych",
2.  wskaźnik aktywności układu nerwowego  SCR  mierzony przed odkryciem każdej karty  (SCR - reakcja bioelektryczna rejestrowana na powierzchni skóry, będąca wskaźnikiem aktywności układu nerwowego),
3.  opinia uczestnika, będąca odpowiedzią na pytania  na czym polega gra  i  jaką przyjął strategię,  wyrażana po odkryciu co dziesiątej karty.
WYNIKI: Po pobraniu próbek ze wszystkich czterech talii, lecz przed napotkaniem jakichkolwiek strat, osoby badane preferowały talie A i B, i nie generowały znaczących wskaźników w pomiarach SCR.  Około 10 karty, po napotkaniu już kilku strat w taliach A lub B, organizmy uczestników zaczęły wykazywać aktywność układu nerwowego typową dla  stresu  i  lęku,  gdy sięgali po karty z tych "pechowych" talii.  Co ważne, na tym etapie, a nawet długo później, uczestnicy świadomie twierdzili, że nie wiedzą jeszcze "o co chodzi" w danej grze, na czym ona polega i żadnych talii nie odbierali jako "pechowych" lub "szczęśliwych". Dopiero przy 80 karcie uczestnicy świadomie wyrażali opinię, że talie A i B mają "chyba" więcej kart pechowych. Czyli ich organizmy wykazywały objawy posiadania "wiedzy", że talie A i B wiążą się ze stratą, już na początku gry (przy 10 karcie), gdy świadomość jeszcze długo danej prawidłowości nie zauważała i takiej wiedzy nie posiadała (do 80 karty). W ten sposób badanie wykazało istnienie  intuicji,  czyli wewnętrznej (podświadomej) wiedzy, która dopiero z opóźnieniem dociera do świadomości człowieka.
W niniejszym badaniu udział wzięli również pacjenci z obustronnym uszkodzeniem brzuszno-przyśrodkowej kory przedczołowej mózgu. Organizmy pacjentów nie wykazywały przeczucia mierzonego wskaźnikiem SRC, czyli naukowcy wykazali w ten sposób, że ta część mózgu, przynajmniej częściowo, odpowiada za posiadanie przez człowieka  intuicji.


J.E.LeDoux


Jednak uważanie przez ludzi zachowania za wytwór układu nerwowego (w tym mózgu) profesor  Joseph E. LeDoux  ocenił jako nieprawidłowe . Wskazuje pierwotniaki, czyli organizmy jednokomórkowe, które wykazują posiadanie  intuicji  i  rozumienia.  Organizmy jednokomórkowe siłą rzeczy nie posiadają układu nerwowego, bo ten wymaga wielu neuronów, czyli osobnych komórek, a one same są tylko jedną komórką. To, co zaskakuje to, że organizmy te cechuje prawidłowe, "mądre" zachowanie. Otóż oddalają się od substancji szkodliwych i zbliżają do substancji dla nich pożytecznych. Co więcej, wykorzystują przeszłe doświadczenia do prawidłowego zachowania, co sugeruje, że obdarzone są zdolnością uczenia się i zapamiętywania. Dokładnie tak samo, jak uczestnicy gry w badaniu prof. A.Bechara, których organizmy nabywając doświadczenia w grze wykazywały  przeczucie  odnośnie tego, która talia jest dla nich "szkodliwa", a która "pożyteczna".  Pytaniem w nauce nadal otwartym jest, czy  intuicja  jest wyłącznie efektem pracy układu nerwowego (w tym mózgu), czy wynika z mądrości zapisanej w komórkach. Mądrości, którą zaobserwowaliśmy w organizmach jednokomórkowych, której jednak nadal nie poznaliśmy i nie rozumiemy.


Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
A.Bechara, A.Damasio, H.Damasio, D.Tranel,  "Deciding Advantageously Before Knowing the Advantageous Strategy",  Science 275, 1293 (1997)
António R. Damásio,  "Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg.",  Wyd.Rebis, (2016)
Joseph E. LeDoux  "Historia naszej świadomości",  Copernicus Center Press, (2021)

 WNIOSKI

Eksperyment profesora  Antoine Bechara  ukazał:
- w jak krótkim czasie organizm człowieka prawidłowo rozpoznaje sytuację i zaczyna prawidłowo reagować,
- jak dużo czasu potrzeba, aż człowiek świadomie rozpozna daną sytuację i będzie w pełni świadomie podejmował racjonalne decyzje,
- ponieważ w wielu przypadkach człowiek działa  automatycznie  i odruchowo, jak ważne jest nabywanie doświadczenia w dziedzinie, którą człowiek się zajmuje.
Dla zapewnienia prawidłowego działania człowieka kluczowe jest nabycie doświadczenia, które pozwala organizmowi  przewidywać  i prawidłowo reagować zanim świadomość człowieka uzmysłowi sobie, jaka decyzja będzie dla niego najlepsza. Zanim człowiek świadomie zrozumie, w jakiej sytuacji się znalazł, jego organizm już to wie lub choćby  przeczuwa.  Dlatego w dziedzinie, w której istotne jest szybkie, a nawet natychmiastowe prawidłowe reagowanie (np. prowadzenie rozmów handlowych i negocjacyjnych) należy dbać o nabywanie doświadczeń w realizowaniu tychże zadań. Temat wyrabiania sobie  prawidłowych odruchów  omawiamy podczas szkoleń.

Opracował: Tomasz Krawczyk

  • - wersja PDF (358 kb)

Napisz do nas


Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
A.Bechara, A.Damasio, H.Damasio, D.Tranel,  "Deciding Advantageously Before Knowing the Advantageous Strategy",  Science 275, 1293 (1997)
António R. Damásio,  "Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg.",  Wyd.Rebis, (2016)
Joseph E. LeDoux  "Historia naszej świadomości",  Copernicus Center Press, (2021)

KOLEJNE EKSPERYMENTY I BADANIA NAUKOWE

KOLEJNE EKSPERYMENTY
I BADANIA NAUKOWE

Mózg chce więcej

Badania prof. Wolframa Schultza

Jakimi priorytetami kieruje się ludzki mózg?  Prof. Wolfram Schultz  wykazał w swoich badaniach system pracy mózgu, zapewniający człowiekowi satysfakcję lub jej brak.

Kiedy osiągnięcie nawet ambitnego celu nie zapewnia satysfakcji?
Jak zapewnić motywację personelu?

Warunkowanie

Thorndike, Pawłow, Skinner

Warunkowanie oznacza wyrabianie nowych  odruchów.  Są one kluczowe dla jakości komunikacji i sposobu nabywania nowych umiejętności.

Czy odruchy można wytwarzać świadomie?
Jak odbywa się wytwarzanie prawidłowych odruchów?

Ego

O wyobrażeniu siebie

Ego  to wyobrażenie o sobie samym. Jest mechanizmem niezbędnym do przeżycia, lecz również problematycznym. Człowiek z natury uważa, że jest "lepszy". W badaniach przyjęto wskaźnik  better than average.

Czy przekonanie o swojej wyjątkowości jest powszechne?
Czy skupienie na sobie ułatwia ludziom wywieranie na nas wpływu?

Dysonans poznawczy

O ratowaniu EGO

Ego  mówi człowiekowi, że jest ponadprzeciętny  (better than average).  Gdy człowiek zaprzeczy takiemu swojemu przekonaniu staje się nieobliczalny.

Jak reagować na dysonans poznawczy?
Co go wywołuje?

"Ludzie myślą tak, jak ja"

Fałszywa zgodność

Człowiek ma podświadome przekonanie, że ludzie -  generalnie  - myślą tak, jak on. Jeżeli nawet obecnie jeszcze tak nie myślą, to z pewnością jego poglądy będą wyrażać w przyszłości. Badania naukowe wykazały jak silny jest to mechanizm myślenia.

Jak powszechnie on występuje?
Jak takie przekonanie wpływa na postawę człowieka?

Wiara w sprawiedliwy świat

Eksperymenty prof. Melvina Lernera

Powszechne jest przekonanie, że człowiek ponosi  konsekwencje  własnych decyzji, że przydarza mu się to, na co  zasłużył.  Jak silna jest wiara w sprawiedliwy świat?

Jak oceniany jest człowiek, któremu przydarza się tragedia?
Czy ludzie obwiniają kogoś za stan, w jakim się znalazł?

Efekt Pigmaliona

Eksperymenty prof. Roberta Rosenthala

Efekt Pigmaliona  to uformowanie osoby, stworzenie jej, poprzez swój stosunek do niej.

Jak nasze oczekiwania wpływają na drugiego człowieka?
Co w naszej postawie wywiera silny wpływ?

Zarządzanie Ludźmi

Ewolucja myśli zarządczej

Skuteczność działania ludzi zawsze była przedmiotem troski przedsiębiorców. Ich pomysłom w sukurs przyszła również nauka.

Jakie błędy zauważono w zarządzaniu personelem?
Które z nich są cały czas popełniane?

Jak rozumieć intuicję?

Badanie prof. Antoine Bechara

Kiedy człowiek nie wie czego się spodziewać, jego organizm już to wie. Naukowcy mierzyli reakcje ciała ukazujące stan układu nerwowego.

Jak wygląda relacja między intuicją, a świadomym postrzeganiem?
Czy doświadczenie sprzyja prawidłowej intuicji?

Co wpływa na relację?

Harlow, Wall, Niiya i Deaux

Wydaje się, że zapewnienie przeżycia jest wartością najwyższą. Okazuje się, że w naturze są wartości wyższe od zapewnienia bytu.

Co jest ważne dla wszystkich?
Na czym należy się skupić chcąc budować z ludźmi pozytywne relacje?

Mimika a Emocje

Eksperyment prof. Paula Ekmana

Powszechne są powiedzenia  rozchmurz się  lub  uśmiechnij się.  Czy mają one sens?

Czy mimika wpływa na  nastrój?
Czy można  poprawić  sobie  nastrój  utrzymując uśmiech na twarzy?

Wyuczona bezradność

Eksperymenty Seligmana-Maiera, Richtera

Opis i wnioski z kluczowych badań psychologicznych nt. aktywności i bierności.

Dlaczego człowiek bywa bierny lub czuje się bezradny?
Czy aktywności można się nauczyć?

Efekt widza

O braku poczucia odpowiedzialności

Efekt widza  -  człowiek widzi negatywne zdarzenie, ma możliwość zareagowania, lecz nie podejmuje żadnych działań.

Czy ty też możesz być osobą bierną, gdy należy reagować?
Czym powodowana jest bierność człowieka?

Tożsamość grupowa

Badania prof. Henriego Tajfela

Człowiek nabywa cech typowych dla grupy, z którą się utożsamia. Zachowanie grupy, jej wartości i sposób myślenia stają się jego sposobem myślenia i działania. Człowiek dba, by jego grupa "wygrywała", czyli zyskiwała więcej, niż inne grupy ludzi.

Czy można oczekiwać od człowieka obiektywnych ocen innych ludzi?
Jak przynależność do grupy wpływa na ludzkie decyzje?

Odgrywanie roli grupy

Eksperyment Zimbardo

Eksperyment  prof. Philipa Zimbardo  ze  Stanford Univeristy  ukazał mechanizm kluczowy dla ludzkiego postępowania.

Jaką rolę odgrywasz ty, a jaką twój klient, pracownik lub przełożony?
Co determinuje odgrywanie przez człowieka określonej roli?

Jaskinia zbójców

Eksperyment Sherifa

Najsłynniejszy eksperyment psychologa  prof. Muzafera Sherifa,  nazwany "Jaskinia Zbójców" (Robbers Cave), analizujący zachowanie grup w sytuacjach konfliktowych.

Jakie są powody podziału na my i oni.
Co zapewnia integrację i wspólne działanie?

Eksperyment Milgrama

Oddziaływanie i wywieranie wpływu

Badanie z bardzo mocnymi wynikami.

W jakich sytuacjach każdy z nas jest skłonny krzywdzić innych ludzi?
Co może spowodować działania niemiłe dla innej osoby?

Konformizm

Eksperymenty Sherifa i Ascha

Najsłynniejsze badania nad konformizmem człowieka przeprowadziło dwóch psychologów:  prof. Muzafer Sherif  i  prof. Solomon Asch.

W jakich sytuacjach człowiek zmienia zdanie pod wpływem grupy?
Dlaczego przyjmuje opinie innych ludzi jako swoje?

Trzecia Fala

Mechanizmy oddziaływania

Ron Jones  był nauczycielem historii w liceum w Kalifornii. Jego uczniowie nie byli w stanie pojąć, jak niemieckie społeczeństwo mogło popierać nazistów. Postanowił unaocznić im mechanizm zdobywania zwolenników idei i zasad. Przeprowadził spontaniczny, osobisty, improwizowany eksperyment socjologiczny, tworzący z uczniów zagorzałych zwolenników przedsięwzięcia.

Co wpływa na zaangażowanie się w ideę?
Co poza samą ideą angażuje ludzi w przedsięwzięcie?

Gdy warunki są zbyt dobre

Eksperyment Calhouna

Etolog  John B.Calhoun  umieścił populację myszy w idealnym środowisku do życia. Wynik był zaskakujący.

Co jest warunkiem aktywności i chęci rozwoju?
Co może zabić motywację do działania?

Automatyzmy

Nieuświadomione mechanizmy umysłu

Człowiek jest istotą barwną. Posiada wiele  mechanizmów  myślenia, które tworzą jego koloryt. Wiele reakcji jest trudnych do przewidzenia, lecz są też takie, które są przewidywalne. Opierają się one na  automatycznychnieświadomych  mechanizmach pracy mózgu. Przedstawiamy je wraz z opisem badań, które pozwoliły je zrozumieć.

Kiedy człowiek działa  mechanicznie  bez udziału własnej woli?
Które zachowania uruchamiają w nim  automatyczne  reakcje?

Stopa w drzwi

Foot in The Door

Postępowanie człowieka opiera się na  mechanizmach  działających w nim samym oraz między nim, a innymi ludźmi. Poniżej przedstawiamy jeden z nich, zweryfikowany przez badania naukowe.

Kiedy mamy skłonność do godzenia się na prośby?
Jak inna osoba może wpłynąć na naszą decyzję?

Drzwi w twarz

The Door in The Face

Kolejny  mechanizm  wpływający na nasze opinie i decyzje, zweryfikowany przez jednego z najsłynniejszych badaczy naukowych.

Kiedy rośnie nasza skłonność do godzenia się na prośby innych ludzi?
Jak świadomie można na nas wpływać?

Niska piłka

The Low-Ball

Obok metod  stopy w drzwi  i  drzwi w twarz  zdefiniowano i naukowo zweryfikowano kolejny mechanizm wywierania wpływu. Intensyfikuje on zaangażowanie człowieka i w efekcie zapewnia jego większą chęć realizowania ustaleń.

Jak powstaje większa chęć realizowania ustaleń?
Na czym polega ten mechanizm?

Wpływ reklamy

O pamięci  niejawnej

Człowiek zapamiętuje reklamy w świadomości oraz w  pamięci niejawnej.  Badania  prof. Didier'a Courbet  z Francji ukazały czas, jaki reklama "niepamiętana" przez człowieka jest jednak pamiętana i wpływa na jego wybory.

Czym jest pamięć niejawna?
Jak długo przechowywana jest w niej informacja pokazana w krótkiej reklamie?

Wpływ środowiska wychowania

Eksperyment prof.Kellogga

Najsłynniejszy eksperyment wychowania międzygatunkowego. Naukowiec wychowywał dziecko człowieka razem z dzieckiem szympansów.

Jaki jest efekt wspólnego dorastania?
Co ustanawia nas ludźmi?

Antoine Bechara - profesor psychologii i neurologii  University of Southern California.  Redaktor  Frontiers in Psychology: Psychopathology Section,  Neuropsychology,  Journal of Neuroscience,  Psychology and Economics  oraz  Journal of Behavioral Decision Making.  Jego badania koncentrują się na zrozumieniu procesów neuronalnych leżących u podstaw podejmowania decyzji i dokonywania wyborów.

/ Wikipedia EN /

António Rosa Damásio (ur. 1944) - portugalski profesor neurologii behawioralnej. Wykładowca  University of Southern California,  University of Iowa.  Członek  National Academy of MedicineAmerican Academy of Arts and Sciences  oraz  Europejskiej Akademii Nauk i Sztuk Pięknych.
Laureat prestiżowej  Nagrody Księcia Asturii  oraz  Medalu Freuda  przyznanego mu w 2017 roku przez  Królewską Holenderską Akademię Nauk i Sztuki.  Jego książki  "Błąd Kartezjusza", "Tajemnica świadomości", "W poszukiwaniu Spinozy"  oraz  "Jak umysł zyskał jaźń"  weszły do kanonu podręczników uniwersyteckich na całym świecie.
Jako badacz zainteresowany neurobiologią umysłu, w tym systemami neuronalnymi odpowiedzialnymi za pamięć, język, emocje i podejmowanie decyzji. Jego badania przyczyniły się do objaśnienia neuronalnych podstaw dla emocji i wykazały, że emocje grają główną rolę w poznaniu społecznym człowieka i podejmowaniu przez niego decyzji.

/ Wikipedia /

Hanna Damasio - profesor  University of Southern California,  korzystając z tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego opracowała metody badania struktury ludzkiego mózgu i zbadała funkcje, takie jak język, pamięć i emocje.

/ Wikipedia EN /

Daniel T. Tranel  (ur. 1957) - profesor neurologii  University of Iowa,  założył i prowadzi  Rejestr Pacjentów Neurologicznych Iowa,  który zawiera przypadki unikalnych uszkodzeń mózgu. Redaktor naczelny  Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology,  współautor piątego wydania  Neuropsychological Assessment,  będącym podręcznikiem neuropsychologii używanym przez większość neuropsychologów.

/ Wikipedia EN /

Joseph E. LeDoux (ur.1949) - amerykański neurobiolog, profesor  New York University,  dyrektor  Emotional Brain Institute  (celem EBI jest zrozumienie emocji i ich wpływu na umysł i zachowanie człowieka).

/ Emotional Brain Institute /


Książki wydane w Polsce:
-  "Mózg emocjonalny. Tajemnicze podstawy życia emocjonalnego", 2000
-  "Lęk. Neuronauka na tropie źródeł lęku i strachu", 2017
-  "Historia naszej świadomości. Jak po czterech miliardach lat ewolucji powstał świadomy mózg", 2021

Joseph E. LeDoux  "Historia naszej świadomości",  2021, Copernicus Center Press, s. 16-17

Tomasz Krawczyk (ur. 1973) - autor książki pt. "Metodyka Sprzedaży i Negocjacji" (Ridero, marzec 2020), autor artykułów poświęconych zagadnieniom zarządzania, sprzedaży i negocjacji publikowanych na łamach gazet i miesięczników tj. Puls Biznesu i dwumiesięcznik Optyka. Absolwent  Studium Doktoranckiego Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej  w Warszawie.
Doświadczenie praktyczne w sprzedaży i negocjacjach od 1994 r. W kolejnych latach - prowadząc już szkolenia biznesowe - wprowadzał firmy na wybrane rynki, opracowując strategię działania i prowadząc fizyczne działania handlowe. Dzięki swoim umiejętnościom, już od roku 2002 wynajmowany do przygotowywania firm do negocjacji i reprezentowania ich w tym procesie. Negocjator i mediator angażowany do rozwiązywania sporów między podmiotami gospodarczymi. Metodyk komunikacji interpersonalnej - opracowane przez niego rozwiązania zostały wdrożone przez firmy koncernowe w innych krajach Europy.

Więcej?  Kliknij link.