Prolog

W skali globu wyłącznie część ludzi stara się  rozumieć.  Niektórym wystarczy  wiedzieć,  a części wręcz tylko  być.  Jednak oglądając świat, nabierając doświadczeń, powstaje dużo pytań o to, czym jest człowiek, jakie mechanizmy odpowiadają za jego myślenie i postępowanie, czy faktycznie posiada "wolną wolę" oraz czy i co może na nią wpływać? Na pytania te odpowiadają religie, filozofia oraz nauka. Ta ostatnia opiera się na obserwowaniu, eksperymentowaniu, weryfikowaniu wyników oraz wnioskowaniu, i dlatego na niej się opieram. Poniżej zamieszczam opisy badań naukowych, odnoszących się do sposobu funkcjonowania człowieka. To obszar mojej pasji poznawania i chęci rozumienia.

Tożsamość grupowa

Badania prof. Henriego Tajfela

Człowiek nabywa cech typowych dla grupy, z którą się utożsamia. Zachowanie grupy, jej wartości i sposób myślenia stają się jego sposobem myślenia i działania. Człowiek dba, by jego grupa "wygrywała", czyli zyskiwała więcej, niż inne grupy ludzi.
Czy można oczekiwać od człowieka obiektywnych ocen innych ludzi?
Jak przynależność do grupy wpływa na ludzkie decyzje?

 PRZEBIEG BADAŃ

prof. Henri Tajfel


      W 1970 roku prof. Henri Tajfel z Uniwersytetu w Bristolu w Wielkiej Brytanii, przeprowadził dwa eksperymenty badające nastawienie człowieka wobec innych grup.
      W pierwszym eksperymencie próba badawcza składała się z 16 chłopców w wieku 14-15 lat. Wszyscy znali się ze sobą, gdyż uczęszczali do tej samej szkoły w Bristolu. Na początku chłopcom powiedziano, że zbadana będzie ich zdolność wizualnej oceny liczb. Na ekranie pokazano czterdzieści grup liczb o różnej wartości, a chłopcy mieli zapisać ich szacunkowe sumy. Po sprawdzeniu ocen powiedziano im, że zostaną podzieleni na dwie 8-osobowe grupy, zgodnie z ich umiejętnościami wizualnej oceny liczb. W rzeczywistości jednak grupowanie było całkowicie przypadkowe, a inscenizacja rzekomej oceny i podziału według kryteriów, miała na celu wytworzenie poczucia tożsamości z własną grupą.
      Grupy umieszczono w oddzielnych pomieszczeniach. Chłopcom wręczono matryce z liczbami, na podstawie których mieli przyznawać prawdziwe pieniądze poszczególnym uczestnikom badania (nie mogli tylko przyznawać ich samym sobie). Chłopcom nadano numery, którymi w tej części badania posługiwano się zamiast imion. Dzięki temu, podejmując decyzję o przyznaniu kwoty, chłopcy nie wiedzieli, komu ją przydzielają (w ten sposób uniknięto wpływu personalnej sympatii na dokonywanie wyboru). Były trzy serie podejmowania decyzji:
- wybór we własnej grupie: górny i dolny rząd matrycy dotyczył członków własnej grupy chłopca
- wybór w innej grupie: górny i dolny rząd matrycy dotyczył członków innej grupy
- wybór między grupami: górny wiersz dotyczył chłopca z własnej grupy, a drugi chłopca z innej grupy (ta decyzja ukazywała stosunek do drugiej grupy, czyli była w badaniu kluczowa).
WYNIKI: Prof. Tajfel w raporcie z badania napisał, że w pierwszym eksperymencie  "zdecydowana większość"  chłopców przyznawała więcej pieniędzy osobom z własnej grupy. Czyli większość kierowała się strategią  jak największego zysku  dla swojej grupy.
      W drugim eksperymencie próba badawcza składała się z 48 chłopców również w wieku 14-15 lat, z tej samej szkoły w Bristolu. Chłopcom pokazano fotografie obrazów  Paula Klee  i  Wassily'ego Kandinsky'ego,  nieoznaczone nazwiskami malarzy i poproszono o wskazanie, który z obrazów bardziej się podoba. Następnie połowę chłopców przydzielono do grupy  Klee,  a drugą połowę do grupy  Kandinsky'ego,  tworząc poczucie tożsamości z grupą.
      W tej edycji prof. Tajfel zmodyfikował matryce, chcąc zrozumieć i zweryfikować charakter strategii  jak największego zysku. Górna linijka matrycy wskazywała kwoty przydzielane chłopcom z własnej grupy, natomiast kwota znajdująca się pod nią - w linijce niżej - przydzielana była automatycznie chłopcu z grupy drugiej. Analiza matrycy ukazuje, że przydzielając swojej grupie największą kwotę, druga grupa otrzymywała również wysoką nagrodę, jednak wyższą od naszej (to wybór  "maksymalnego wspólnego zysku").  Po środku tabeli znajdują się liczby, które umożliwiały przydzielenie każdej grupie takiej samej kwoty (13 lub 17 - to wybór  "sprawiedliwy").  Po lewej stronie tabel znajdują się kwoty najniższe dla obydwu grup, lecz jednocześnie z największą różnicą na korzyść własnej grupy (to strategia  "wygrania z grupą przeciwną").
WYNIKI: Wyniki drugiego eksperymentu, w ocenie samego prof. Henri Tajfela, były uderzające. Praktycznie wszyscy chłopcy wybierali opcję, w której ich grupa nie zdobywała najwięcej pieniędzy. Wybierano opcję, w której własna grupa zdobywała więcej od drugiej grupy i różnica ta była największa. Analizując matryce, wybierali rubryki po lewej, czyli opcję najmniejszego własnego zarobku. Oznacza to, że większość chłopców nie kierowała się już strategią  jak największego zysku  dla swojej grupy, a strategią  wygrania  z drugą grupą.


Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
Henri Tajfel "Experiments in intergroup discrimination", American Psychological Association, 2001
European Association of Social Psychology "Henri Tajfel Medal"
Psych Tutor "Experiments in Intergroup Discrimination - Tajfel (1970)"
AS Psychology "Experiments in Intergroup Discrimination - H.Tajfel (1970)"
Explorable "Intergroup Discrimination"
Blog Psychology Wordpress "Henri Tajfel's Experiments on Intergroup Discrimination (1970)"
Simply Psychology "Social Identity Theory"
Henri Tajfel "Experiments in Intergroup Discrimination", Scientific American 1970, Vol. 223, No. 5, 96-103

 WNIOSKI


      Jednym z pięciu priorytetów pracy części mózgu zwanej  prążkowiem  jest zapewnienie sobie władzy i dobrej samooceny w porównaniu z innymi ludźmi. By móc się porównać człowiek automatycznie przypisuje inne osoby do określonych grup społecznych. W efekcie przynależność do grupy kształtuje część tożsamości. Aby poprawić swój wizerunek człowiek podbija we własnych oczach wizerunek grupy, do której należy i zaniża wizerunek innych grup. Eksperymenty Tajfela z udziałem młodych ludzi ukazały naturalne, głęboko zakorzenione, podświadome mechanizmy kształtujące stosunek do ludzi zaklasyfikowanych do innej grupy, niż moja.

Co eksperymenty prof. H.Tajfela mówią o postawie człowieka wobec innych ludzi?

1.Wyniki obydwu eksperymentów wyraźnie pokazały, że człowiek wybiera strategię  wygrania  z drugą grupą, a nie strategię  uzyskania maksymalnego zysku.  Czyli "wygrana" z drugą grupą jest dla człowieka ważniejsza, niż  zysk.
2.Sam fakt podziału na grupy wywołuje postawę  dyskryminacji  międzygrupowej. Dokonując wyborów człowiek kieruje się maksymalizacją różnic między własną grupą, a innymi.
3.Potrzeba  wygrania  własnej grupy nad inną ukazuje, że człowiek  podświadomie  dba, by grupa do której należy była odbierana jak najlepiej. Dlaczego? Ponieważ wpływa to na pozytywny obraz samego siebie. Za to działanie odpowiada wewnętrzny mechanizm człowieka  ego.   W efekcie człowiek, starając się podświadomie podwyższać własną samoocenę, wzmacniania przekonanie siebie i innych ludzi co do wysokiej wartości własnej grupy.


      Według Tajfela proces  dyskryminacji  międzygrupowej ma trzy etapy:
1. Kategoryzacja społeczna - człowiek widzi świat ludzi jako zbiór grup społecznych i przypisuje poszczególne osoby do konkretnych grup.
2. Identyfikacja społeczna - człowiek automatycznie identyfikuje się z wybranymi grupami społecznymi, nabiera ich tożsamości, dostosowuje się do ich norm i odgrywa typową dla nich rolę. Identyfikacja z grupą ma znaczenie emocjonalne. Stosunek do grupy, do której się należy jest tożsamy ze stosunkiem do siebie samego, a samoocena staje się ściśle powiązana z oceną własnej grupy.
3. Porównanie społeczne - człowiek porównuje różne grupy społeczne. W przypadku grup, do których należy koncentruje się na cechach, które go z nimi łączą. W przypadku grup, do których nie należy koncentruje się na cechach, które go z nimi różnią. To wewnętrzny mechanizm uruchamiający ślepą tolerancję wobec  "swoich" i dyskryminację wobec  "obcych". Gdy ktoś z własnej grupy zrobi coś złego, człowiek ma tendencję do tłumaczenia jego zachowania czynnikami zewnętrznymi, czyli wpływem sytuacji (nie pomógł, bo mu się śpieszyło, nie zauważył, itp.). Gdy to samo zrobi osoba z innej grupy, człowiek ma tendencję do tłumaczenia jej zachowania czynnikami wewnętrznymi (jest osobą złą, bezduszną) - patrz  teoria atrybucji

      Powyższy opis pozwala zrozumieć mechanizm  uprzedzeń  i  dyskryminacji.  Konkurencja i wrogość między grupami nie jest zatem tylko kwestią konkurowania o zasoby, ale także wynikiem konkurujących tożsamości. Badania Tajfela pokazały, że tendencja do postrzegania świata w kategoriach  my  vs.  oni  jest bardzo silna. Nawet ludzie podzieleni na przypadkowe grupy, na podstawie mało istotnych cech (tj. rodzaj obrazów, jakie im się podobają) lub kompletnie przypadkowych incydentów (np. rzut monetą), już po chwili przejawiają zachowania faworyzujące członków swojej grupy i dyskryminujące członków grupy obcej.

Jak zapewnić integrację i zgodną współpracę zespołu ludzi?
Co wyniki eksperymentów Tajfela oznaczają dla skuteczności negocjacji?
Tematy te omawiamy podczas  szkoleń.

Napisz do mnie

Odgrywanie roli grupy

Eksperyment Zimbardo

Eksperyment prof. Philipa Zimbardo z Uniwersytetu Stanforda ukazał mechanizm kluczowy dla ludzkiego postępowania.
Jaką rolę odgrywasz ty, a jaką twój klient, pracownik lub przełożony?
Co determinuje odgrywanie przez człowieka określonej roli?

 ZAŁOŻENIA WSTĘPNE

Philip Zimbardo


      Profesor wydziału psychologii Uniwersytetu Stanforda Philip Zimbardo był zainteresowany skłonnością strażników więziennych do przemocy wobec więźniów. Interesowała go odpowiedź na pytanie, co odpowiada za występowanie negatywnych, a nawet agresywnych i sadystycznych zachowań u ludzi.
Czy ludźmi znęcającymi się nad innymi osobami kierują sadystyczne skłonności, czy raczej stymuluje ich otoczenie w jakim przebywają?
Czy niekarany młody człowiek, tylko dlatego, że jest odpowiedzialny za "porządek" i "realizację zadania", może upokarzać innych ludzi, a nawet znęcać się nad nimi?
Czy skłonność do znęcania wynika z cech wrodzonych, czy ze środowiska, w jakim się przebywa?
      W roku 1971 przeprowadził eksperyment odwzorowujący funkcjonowanie prawdziwego więzienia. Symulacja, w której zarówno strażnikami, jak i więźniami były osoby "z ulicy", miała pokazać mu procesy tworzenia się mechanizmów wspólnego funkcjonowania ludzi.
      Uzyskane wnioski są interesujące dla funkcjonowania wszystkich grup ludzi ze sobą współpracujących. Czyli dla każdego biznesowego przedsiębiorstwa.

 PRZEBIEG EKSPERYMENTU


      Więzienie urządzono w piwnicach wydziału psychologii Uniwersytetu Stanforda. W prasie opublikowano ogłoszenie, w którym ochotnikom zaoferowano wynagrodzenie 15$ za każdy dzień udziału w projekcie. W doborze uczestników kierowano się ich zdrowiem psychicznym, brakiem uzależnienia od narkotyków oraz brakiem kryminalnej przeszłości. Wybrano 24 studentów z Kanady i Stanów Zjednoczonych.
      Uczestnicy losowali rolę (więzień-strażnik), jaką będą odgrywali w eksperymencie. Strażnicy ubrani byli w koszulę w kolorze khaki, posiadali pałki policyjne i okulary przeciwsłoneczne. Więźniów ubrano w długie białe koszule z numerem identyfikacyjnym po obu stronach oraz czapkę z damskiej pończochy (taki strój miał powodować poczucie upokorzenia). Więzienie pozbawione było okien i zegarów. Więźniowie i strażnicy byli nagrywani, a rozmowy więźniów były podsłuchiwane. Więźniowie otrzymywali minimalne racje żywnościowe. 9 strażników pracowało trójkami w czasie ośmiogodzinnych zmian, z możliwością wezwania pozostałych uczestników jako wsparcie. W trzech celach (o wymiarach 1.8 na 2.7 m) przebywało 9 więźniów (po 3 osoby).
      W pierwszym dniu eksperymentu, do domów osób odgrywających rolę więźnia przybyła policja (współpracująca z badaczami), postawiła im zarzuty włamania i napadu z bronią w ręku, aresztowała i skutych kajdankami odwiozła do komisariatu. Na miejscu ich spisano, zdjęto odciski palców, przewiązano oczy i zamknięto w celi. Następnie, już jako więźniów, przewieziono do więzienia (przygotowanego w piwnicach uniwersytetu), gdzie ich dokładnie przeszukano, rozebrano do naga, poddano procesowi odwszenia, a u nogi umocowano łańcuch zapięty na kłódkę.
      Nikt nie był informowany, jak powinien się zachowywać. Określono jedynie zasady, jakie mają panować w więzieniu. Strażnikom wskazano konieczność pozbawienia więźniów prywatności, odebrania im podstawowych praw, utrzymania porządku i uniknięcia czyjejkolwiek ucieczki. Zakazano używania przemocy fizycznej (strażnicy mieli zakaz bicia więźniów). W przypadku ucieczki więźniów eksperyment miał zostać zakończony. Więźniowie musieli zwracać się do strażników formułą "Panie oficerze penitencjarny", a do siebie jedynie po numerze identyfikacyjnym.
      Początkowo więźniowie nie traktowali strażników poważnie. Chętnie manifestowali swoją niezależność. Strażnicy starając się zapewnić porządek karali więźniów koniecznością robienia pompek. Kara z pozoru niegroźna stała się z czasem metodą poniżania więźnia, np. poprzez stawianie na nim nogi lub siadanie na nim przez innego więźnia. Strażnicy często zarządzali zbiórki więźniów i ich odliczanie, co było doskonałym sposobem na okazywanie swojej władzy. Drugiego dnia eksperymentu więźniowie podjęli bunt (zabarykadowali się w celach, zdjęli pończochy z głów, zerwali numery identyfikacyjne i drwili ze strażników). Ci wezwali do pomocy nocną zmianę i razem podjęli się stłumienia buntu. Zaatakowali więźniów gaśnicami, rozebrali ich do naga, zmuszali do robienia pompek, odmówili im posiłków i poduszek, wszystkie łóżka wynieśli na korytarz, a prowodyra buntu umieścili w izolatce. Od tego momentu zaczęły się regularne napastowania i zastraszanie osadzonych.
      Utworzono "celę uprzywilejowanych", w której zapewniono łóżka, koce, lepsze posiłki, odebrane wcześniej ubrania i pozwolono myć zęby oraz brać kąpiel. Strażnicy stali się dla więźniów bardziej surowi. Możliwość wyjścia do toalety zależała od ich humoru. W nocy kazano więźniom korzystać z wiader znajdujących się w celach. Więźniowie poczuli się zdezorientowani. Jeden z nich powiedział, że "to chyba nie jest eksperyment, tylko prawdziwe więzienie" i takie poczucie umocniło się wśród wszystkich więźniów. Powstali "my" i "oni". Strażnicy byli zjednoczeni w obliczu zagrożenia, więźniowie byli rozbici i nieufni nawet wobec siebie nawzajem. Więźniowie podejrzewali siebie nawzajem o współpracę ze strażnikami, widząc w nich oprawców. Zaczęli przejawiać zachowania charakterystyczne dla prawdziwych skazańców: donosili na siebie strażnikom, restrykcyjnie przestrzegali panujących w więzieniu reguł, bali się kar za ich złamanie. Niektórzy zaczęli jawnie współpracować ze strażnikami przeciwko nieposłusznym więźniom.

Relacja
z przebiegu eksperymentu
1m 34s

      Kolejnego dnia strażnicy podsłuchali więźniów omawiających plan ucieczki (ktoś z zewnątrz miał wtargnąć do więzienia i ich uwolnić) i postanowili go im udaremnić. Wszystkim więźniom kazali się rozebrać, założyli im na głowy worki, skuli i przetransportowali do innego budynku. Po niedoszłym "odbiciu" strażnicy nasilili represje. Zmuszali więźniów do czyszczenia muszli toaletowych, robienia pompek, pajacyków i odliczeń, które przeciągały się nawet do kilku godzin.
      Mimo zaplanowania trwania eksperymentu na 14 dni, już szóstego dnia jego trwania prof. Zimbardo przerwał go i zakończył. Główną przyczyną przedwczesnego ukończenia było coraz bardziej negatywne zachowanie strażników (m.in. zmuszanie więźniów do symulowania czynności seksualnych). Ponadto otoczenie profesora (w tym późniejsza jego żona) formułowało krytyczne uwagi wobec eksperymentu (negatywny wpływ na psychikę uczestników, oderwanie od realiów, itp.). Te sześć dni zapisało się jednak w podręcznikach psychologii, jako ilustracja psychologicznych mechanizmów działających w każdym człowieku.

Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
UK Essays "Theories of Authority: Milgram and Zimbardo's Experiments", 23.09.2019
Osobista relacja prof.Philipa Zimbardo "Stanford Prison Experiment"

 WNIOSKI

      Eksperyment prof. Zimbardo ukazał łatwość, z jaką ludzie dzielą siebie na my/oni i potrafią podjąć działania wrogie wobec innych osób.
Dlaczego ludzie potrafią podjąć działania wrogie wobec innych grup?
1.Ludzie adaptują się do sytuacji, grupy i identyfikują się z pełnioną przez siebie funkcją. Człowiek wtapia się w swoją funkcję i nabywa cech dla niej charakterystycznych.
2.Wchodząc do grupy ludzi człowiek przyjmuje określoną rolę i utożsamia się z odgrywaną przez siebie "postacią". Czyli wtapiając się w grupę człowiek zatraca część swoich cech indywidualnych i nabywa cech charakterystycznych dla danej grupy. Grupa wpływa i modyfikuje poczucie tożsamości jednostki.
3.Zachowanie charakterystyczne dla grupy człowiek pojmuje jako normę i nie ma skłonności do jego krytykowania. Oznacza to, że człowiek może nie zauważyć, że podejmuje już działania negatywne.
4.Człowiek skupiony na prawidłowym zrealizowaniu "zadania" traci obiektywność oceny swoich działań. Pozytywnie ocenia i interpretuje stosowane przez siebie metody oraz uzyskiwane wyniki: jeżeli jestem strażnikiem, to muszę utrzymać porządek ; jeżeli jestem dobrym menedżerem, to nie mogę pozwalać na rozluźnienie i brak dyscypliny ; jeżeli to ja tu rządzę, to nie mogę akceptować sprzeciwu ; jeżeli jestem handlowcem, to mam sprzedać i wykonać plan (zadowolenie klienta jest na drugim miejscu).


      Osobami odgrywającymi rolę strażników i więźniów byli studenci, czyli osoby, które nie wniosły do eksperymentu "cech strażników więziennych", czy "cech ludzi zniewolonych", a raczej cechy i sposób życia młodych ludzi. Jednak 90% rozmów między więźniami dotyczyło doli ich więziennego życia, a tylko 10% zajmowały tematy o życiu poza kratkami. Podobnie strażnicy omawiali głównie problemy związane ze swoją "pracą". Tzw. "monotematyczność", skupienie na swojej roli, swoim zadaniu, swoich trudnościach występuje w każdej grupie ludzi (np. w firmie). Zaburza ona obiektywność ocen.

Jak zarządzać, by uniknąć podziału na "my" i "oni"?
Temat ten omawiamy podczas  szkoleń.

Napisz do mnie

Jaskinia zbójców

O wpływie tożsamości grupowej
Eksperyment Sherifa

Najsłynniejszy eksperyment psychologa Muzafera Sherifa, nazwany "Jaskinia Zbójców" (Robbers Cave), analizujący zachowanie grup w sytuacjach konfliktowych.
Jakie są powody podziału na my i oni.
Co zapewnia integrację i wspólne działanie?

 ZAŁOŻENIA WSTĘPNE

Muzafer Sherif


      Prof. Muzafer Sherif  (1906-1988), amerykański psycholog tureckiego pochodzenia, badał zjawisko konfliktów między grupami ludźmi. Latem 1954 r. przeprowadził eksperyment, którego celem było zbadanie, czy nowo utworzone grupy 12-letnich chłopców, którym dano czas na uformowanie odmiennych tożsamości, będą ze sobą współpracować, czy też rywalizować. Interesowało go czy pojawi się poczucie wrogości wobec "innych", podzielane przez wszystkich członków obu grup.
      Eksperyment został podzielony na III etapy:
1. Uformowanie autonomii i tożsamości grup.
2. Wprowadzenie rywalizacji między grupami.
3. Pojednanie i integracja grup.

 PRZEBIEG EKSPERYMENTU


      Sherif przeprowadził eksperyment latem 1954 r. w obozie skautów, w parku stanowym Robbers Cave (Jaskinia Zbójców), niedaleko miasteczka Watonga w stanie Oklahoma. Spośród rodzin mieszkających w okolicy wybrał dwudziestu dwóch chłopców w wieku 11-12 lat, którzy się nie znali, mieli dobre wyniki w szkole i nie mieli historii złego zachowania. Podzielił ich na dwie nieróżniące się zasadniczo grupy i przewiózł do obozu skautów Jaskinia Zbójców. Chłopcy mieli spędzić czas na zwykłym obozie letnim, nie wiedząc, że przy okazji biorą udział w eksperymencie.
      Przez kilka pierwszych dni grupy nie miały ze sobą kontaktu, obozowały daleko od siebie i nie wiedziały o istnieniu innej, podobnej grupy chłopców. Dano im czas na utożsamienie się ze swoją grupą, wytworzenie wewnętrznej więzi, solidarności, hierarchii, wytworzenie norm funkcjonowania grupy i stworzenie silnego poczucia przynależności. Uczestnicy odkrywali teren, spędzali czas na wspólnych zabawach, pływaniu i dłuższych pieszych wędrówkach. W tym czasie obie grupy wybrały sobie nazwy (Orłów i Grzechotników), uszyły własne flagi i wyłoniły przywództwo. Po fazie wstępnej rozpoczął się kluczowy etap eksperymentu.
      W drugim tygodniu okazało się, że istnieje inna grupa. Od początku każda grupa była defensywna w stosunku do drugiej. Badacze organizowali zadania, konkursy i gry, w których grupy ze sobą rywalizowały o nagrody, np. puchar dla drużyny, scyzoryk dla każdego członka grupy, itp. Planowano rozgrywki w taki sposób, by za każdym razem zwycięstwo jednego zespołu wiązało się z brakiem nagrody dla drugiego zespołu. Grupy zaczęły traktować się wrogo. Chłopcy odmówili wspólnego spożywania posiłków. Zaczęli wyolbrzymiać sukcesy swojej grupy i pomniejszać wyniki grupy przeciwnej. Każda kolejna sytuacja konfliktowa podnosiła między grupami poziom wrogości i agresji. Po jednym z przegranych konkursów Orły wykradły i podpaliły proporzec rywali, a Grzechotniki w odwecie zdemolowały chatę Orłów. Pojawiły się pierwsze bójki i rasistowskie wyzwiska. Gdy badacze poprosili uczestników o dokonanie ocen obu grup, chłopcy zgodnie zmieszali z błotem drużynę rywali, a wysoko ocenili swoją grupę.
      Ostatnia faza eksperymentu to (po chwilowym odseparowaniu) ponowne spotkanie grup i ich zintegrowanie. Tym razem zadania narzucone przez badaczy wymagały współpracy. Zorganizowano mecz koszykówki z innym obozem, wyłaniając drużynę z obu grup. Grupy zjednoczyły się przeciwko "wspólnemu wrogowi", czyli obcemu obozowi, ale tylko do czasu zakończenia meczu. Sherif zorganizował również wspólne przyjęcie dla obydwu grup, z zabawami bez konkurowania między sobą, które jednak przekształciły się w "bitwę" z użyciem ciastek jako "pocisków". Stan wrogości nie był łatwy do wyeliminowania.

Opracował Tomasz Krawczyk na podstawie:
S.Gaertner, J.F.Dovidio, B.S.Banker, M.Houlette, K.Johnson, E.A.McGlynn, "Reducing intergroup conflict: From superordinate goals to decategorization, recategorization, and mutual differentiation.", Group Dynamics Theory Research and Practice, 2000 (4)(1), str. 98-114
Saul McLeod "Robbers Cave Experiment", Simply Psychology 2008
Maria Konnikova "Revisiting Robbers Cave: The easy spontaneity of intergroup conflict", Scientific American, Literally Psyched, 05.09.2012
Elizabeth Hopper "What Was the Robbers Cave Experiment in Psychology?", ThoughtCo., 21.11.2019

 WNIOSKI


      Sherifowi udało się skutecznie zredukować konflikt między grupami poprzez cele nadrzędne, których osiągnięcie wymagało współpracy między grupami np. holowanie rzekomo zepsutego samochodu obozowego, z czym każda grupa oddzielnie nie mogłaby sobie poradzić. Jednak dopiero poczucie zagrożenia dla obydwu grup, o które Orły i Grzechotniki nie mogły się nawzajem obwiniać, zakończyło się sukcesem. Podczas, gdy obie grupy przebywały razem, badacze uszkodzili zbiornik z wodą. Ryzyko przerwania obozu letniego i konieczność podjęcia szybkich działań sprawiły, że obie grupy ramię w ramię przystąpiły do pracy. Mając wspólny cel i stając wobec "wyższej konieczności" wcześniejsza wrogość została zapomniana. Zespół Sherifa dalej wzmacniał integrowanie się grup, dając kolejne zadania. Opuszczając Robbers Cave, Grzechotniki i Orły nie były już wrogo do siebie nastawione. Kiedy wracali do domu, obie grupy poprosiły o pojechanie tym samym autobusem. Podczas przystanku, chłopcy z grupy Grzechotników wykorzystali pieniądze, które wygrali w konkursie, aby kupić napoje dla wszystkich, w tym dla chłopców z grupy Orłów.
      Eksperyment i poczynione przez  Muzafera Sherifa  obserwacje weszły do kanonu nauk psychologicznych i socjologicznych, ponieważ pozwoliły na zdefiniowanie przyczyn pojawiania się i narastania konfliktów między grupami.

Dlaczego między grupami ludzi tworzą się konflikty?

1.Poczucie przynależności do grupy ludzi idzie w parze z uprzedzeniami wobec innych ludzi, z innych grup (zespołów).
2.Rywalizacja, walka o nagrody i tytuły, bez elementów integrujących, powodują narastanie wrogości do innych grup ludzi.
3.Identyfikowanie się z grupą i przyjęcie jej tożsamości powoduje obronę jej interesu oraz godności w takim stopniu, jak obrona interesu i godności swojej własnej.


      Po eksperymencie "Jaskinia Zbójców" Sherif wyciągnął wniosek, że tworzenie wspólnych problemów, które grupy muszą razem rozwiązać oraz ustalanie wspólnych celów, jest sposobem rozwiązywania konfliktów między grupami. Naukowiec nazwał to  "Realistyczną Teorią Konfliktu".  Wskazywał, że wspólne rozwiązywanie problemów sprawia, że uprzedzenia stopniowo znikają, aż w końcu znikają całkowicie.

Jak nie doprowadzać do konfliktów?  Jak z nich wychodzić?
Temat ten omawiamy podczas  szkoleń.

Napisz do mnie

KOLEJNE EKSPERYMENTY I BADANIA NAUKOWE

KOLEJNE EKSPERYMENTY
I BADANIA NAUKOWE

Mózg chce więcej

Badania prof. Wolframa Schultza

Jakimi priorytetami kieruje się ludzki mózg?  Prof. Wolfram Schultz  wykazał w swoich badaniach system pracy mózgu, zapewniający człowiekowi satysfakcję lub jej brak.

Kiedy osiągnięcie nawet ambitnego celu nie zapewnia satysfakcji?
Jak zapewnić motywację personelu?

Warunkowanie

Thorndike, Pawłow, Skinner

Warunkowanie oznacza wyrabianie nowych  odruchów.  Są one kluczowe dla jakości komunikacji i sposobu nabywania nowych umiejętności.

Czy odruchy można wytwarzać świadomie?
Jak odbywa się wytwarzanie prawidłowych odruchów?

Ego

O wyobrażeniu siebie

Ego  to wyobrażenie o sobie samym. Jest mechanizmem niezbędnym do przeżycia, lecz również problematycznym. Człowiek z natury uważa, że jest "lepszy". W badaniach przyjęto wskaźnik  better than average.

Czy przekonanie o swojej wyjątkowości jest powszechne?
Czy skupienie na sobie ułatwia ludziom wywieranie na nas wpływu?

Dysonans poznawczy

O ratowaniu EGO

Ego  mówi człowiekowi, że jest ponadprzeciętny  (better than average).  Gdy człowiek zaprzeczy takiemu swojemu przekonaniu staje się nieobliczalny.

Jak reagować na dysonans poznawczy?
Co go wywołuje?

"Ludzie myślą tak, jak ja"

Fałszywa zgodność

Człowiek ma podświadome przekonanie, że ludzie -  generalnie  - myślą tak, jak on. Jeżeli nawet obecnie jeszcze tak nie myślą, to z pewnością jego poglądy będą wyrażać w przyszłości. Badania naukowe wykazały jak silny jest to mechanizm myślenia.

Jak powszechnie on występuje?
Jak takie przekonanie wpływa na postawę człowieka?

Wiara w sprawiedliwy świat

Eksperymenty prof. Melvina Lernera

Powszechne jest przekonanie, że człowiek ponosi  konsekwencje  własnych decyzji, że przydarza mu się to, na co  zasłużył.  Jak silna jest wiara w sprawiedliwy świat?

Jak oceniany jest człowiek, któremu przydarza się tragedia?
Czy ludzie obwiniają kogoś za stan, w jakim się znalazł?

Efekt Pigmaliona

Eksperymenty prof. Roberta Rosenthala

Efekt Pigmaliona  to uformowanie osoby, stworzenie jej, poprzez swój stosunek do niej.

Jak nasze oczekiwania wpływają na drugiego człowieka?
Co w naszej postawie wywiera silny wpływ?

Zarządzanie Ludźmi

Ewolucja myśli zarządczej

Skuteczność działania ludzi zawsze była przedmiotem troski przedsiębiorców. Ich pomysłom w sukurs przyszła również nauka.

Jakie błędy zauważono w zarządzaniu personelem?
Które z nich są cały czas popełniane?

Jak rozumieć intuicję?

Badanie prof. Antoine Bechara

Kiedy człowiek nie wie czego się spodziewać, jego organizm już to wie. Naukowcy mierzyli reakcje ciała ukazujące stan układu nerwowego.

Jak wygląda relacja między intuicją, a świadomym postrzeganiem?
Czy doświadczenie sprzyja prawidłowej intuicji?

Co wpływa na relację?

Harlow, Wall, Niiya i Deaux

Wydaje się, że zapewnienie przeżycia jest wartością najwyższą. Okazuje się, że w naturze są wartości wyższe od zapewnienia bytu.

Co jest ważne dla wszystkich?
Na czym należy się skupić chcąc budować z ludźmi pozytywne relacje?

Mimika a Emocje

Eksperyment prof. Paula Ekmana

Powszechne są powiedzenia  rozchmurz się  lub  uśmiechnij się.  Czy mają one sens?

Czy mimika wpływa na  nastrój?
Czy można  poprawić  sobie  nastrój  utrzymując uśmiech na twarzy?

Wyuczona bezradność

Eksperymenty Seligmana-Maiera, Richtera

Opis i wnioski z kluczowych badań psychologicznych nt. aktywności i bierności.

Dlaczego człowiek bywa bierny lub czuje się bezradny?
Czy aktywności można się nauczyć?

Efekt widza

O braku poczucia odpowiedzialności

Efekt widza  -  człowiek widzi negatywne zdarzenie, ma możliwość zareagowania, lecz nie podejmuje żadnych działań.

Czy ty też możesz być osobą bierną, gdy należy reagować?
Czym powodowana jest bierność człowieka?

Tożsamość grupowa

Badania prof. Henriego Tajfela

Człowiek nabywa cech typowych dla grupy, z którą się utożsamia. Zachowanie grupy, jej wartości i sposób myślenia stają się jego sposobem myślenia i działania. Człowiek dba, by jego grupa "wygrywała", czyli zyskiwała więcej, niż inne grupy ludzi.

Czy można oczekiwać od człowieka obiektywnych ocen innych ludzi?
Jak przynależność do grupy wpływa na ludzkie decyzje?

Odgrywanie roli grupy

Eksperyment Zimbardo

Eksperyment  prof. Philipa Zimbardo  ze  Stanford Univeristy  ukazał mechanizm kluczowy dla ludzkiego postępowania.

Jaką rolę odgrywasz ty, a jaką twój klient, pracownik lub przełożony?
Co determinuje odgrywanie przez człowieka określonej roli?

Jaskinia zbójców

Eksperyment Sherifa

Najsłynniejszy eksperyment psychologa  prof. Muzafera Sherifa,  nazwany "Jaskinia Zbójców" (Robbers Cave), analizujący zachowanie grup w sytuacjach konfliktowych.

Jakie są powody podziału na my i oni.
Co zapewnia integrację i wspólne działanie?

Eksperyment Milgrama

Oddziaływanie i wywieranie wpływu

Badanie z bardzo mocnymi wynikami.

W jakich sytuacjach każdy z nas jest skłonny krzywdzić innych ludzi?
Co może spowodować działania niemiłe dla innej osoby?

Konformizm

Eksperymenty Sherifa i Ascha

Najsłynniejsze badania nad konformizmem człowieka przeprowadziło dwóch psychologów:  prof. Muzafer Sherif  i  prof. Solomon Asch.

W jakich sytuacjach człowiek zmienia zdanie pod wpływem grupy?
Dlaczego przyjmuje opinie innych ludzi jako swoje?

Trzecia Fala

Mechanizmy oddziaływania

Ron Jones  był nauczycielem historii w liceum w Kalifornii. Jego uczniowie nie byli w stanie pojąć, jak niemieckie społeczeństwo mogło popierać nazistów. Postanowił unaocznić im mechanizm zdobywania zwolenników idei i zasad. Przeprowadził spontaniczny, osobisty, improwizowany eksperyment socjologiczny, tworzący z uczniów zagorzałych zwolenników przedsięwzięcia.

Co wpływa na zaangażowanie się w ideę?
Co poza samą ideą angażuje ludzi w przedsięwzięcie?

Gdy warunki są zbyt dobre

Eksperyment Calhouna

Etolog  John B.Calhoun  umieścił populację myszy w idealnym środowisku do życia. Wynik był zaskakujący.

Co jest warunkiem aktywności i chęci rozwoju?
Co może zabić motywację do działania?

Automatyzmy

Nieuświadomione mechanizmy umysłu

Człowiek jest istotą barwną. Posiada wiele  mechanizmów  myślenia, które tworzą jego koloryt. Wiele reakcji jest trudnych do przewidzenia, lecz są też takie, które są przewidywalne. Opierają się one na  automatycznychnieświadomych  mechanizmach pracy mózgu. Przedstawiamy je wraz z opisem badań, które pozwoliły je zrozumieć.

Kiedy człowiek działa  mechanicznie  bez udziału własnej woli?
Które zachowania uruchamiają w nim  automatyczne  reakcje?

Stopa w drzwi

Foot in The Door

Postępowanie człowieka opiera się na  mechanizmach  działających w nim samym oraz między nim, a innymi ludźmi. Poniżej przedstawiamy jeden z nich, zweryfikowany przez badania naukowe.

Kiedy mamy skłonność do godzenia się na prośby?
Jak inna osoba może wpłynąć na naszą decyzję?

Drzwi w twarz

The Door in The Face

Kolejny  mechanizm  wpływający na nasze opinie i decyzje, zweryfikowany przez jednego z najsłynniejszych badaczy naukowych.

Kiedy rośnie nasza skłonność do godzenia się na prośby innych ludzi?
Jak świadomie można na nas wpływać?

Niska piłka

The Low-Ball

Obok metod  stopy w drzwi  i  drzwi w twarz  zdefiniowano i naukowo zweryfikowano kolejny mechanizm wywierania wpływu. Intensyfikuje on zaangażowanie człowieka i w efekcie zapewnia jego większą chęć realizowania ustaleń.

Jak powstaje większa chęć realizowania ustaleń?
Na czym polega ten mechanizm?

Wpływ reklamy

O pamięci  niejawnej

Człowiek zapamiętuje reklamy w świadomości oraz w  pamięci niejawnej.  Badania  prof. Didier'a Courbet  z Francji ukazały czas, jaki reklama "niepamiętana" przez człowieka jest jednak pamiętana i wpływa na jego wybory.

Czym jest pamięć niejawna?
Jak długo przechowywana jest w niej informacja pokazana w krótkiej reklamie?

Wpływ środowiska wychowania

Eksperyment prof.Kellogga

Najsłynniejszy eksperyment wychowania międzygatunkowego. Naukowiec wychowywał dziecko człowieka razem z dzieckiem szympansów.

Jaki jest efekt wspólnego dorastania?
Co ustanawia nas ludźmi?

Henri Tajfel (1919-1982) - angielski psycholog społeczny, polsko-żydowskiego pochodzenia.
Wychował się w Polsce. Z powodu ograniczeń dotyczących Żydów uzyskujących wykształcenie, opuścił Polskę aby studiować we Francji. W 1946 rozpoczął studia psychologiczne, początkowe we Francji, a od 1954 w Wielkiej Brytanii. Tutaj zaczął badania nad błędami w percepcji. Późniejsze jego badania koncentrowały się na psychologii relacji pomiędzy grupami - jak procesy psychologiczne kształtują i jak są równocześnie kształtowane przez procesy społeczne.
W 1967 został profesorem psychologii społecznej na  University of Bristol.  Wraz z Johnem Turnerem opracował teorię tożsamości społecznej  (Social Identity Theory - SIT),  która tłumaczy jak własna przynależność grupowa wpływa na ocenę siebie, swojej grupy i innych grup ludzi - w szczególności zaś faworyzowanie własnej grupy i dyskryminowanie grup obcych.
W roku 1982, by uhonorować zmarłego Henriego Tajfela,  European Association of Social Psychology  zaczęło organizować wykłady jego imienia i wręczać prelegentom srebrny medal z jego wizerunkiem.

/ Wikipedia /

Teoria atrybucji - sposoby, w jaki ludzie przypisują przyczyny działaniom i zachowaniom swoim oraz innych ludzi.

Szczegóły?   kliknij link

Philip George Zimbardo (ur. 23 marca 1933) - amerykański psycholog pochodzenia włoskiego, od 1968 profesor  Stanford University.  W latach 1960-1967 wykładał na uniwersytetach  Yale,  Columbia  oraz  New York.

/ Wikipedia /



Muzafer Sherif (1906-1988) - amerykański psycholog tureckiego pochodzenia, twórca nowoczesnej psychologii społecznej, przyczynił się do lepszego zrozumienia procesów społecznych, w szczególności norm społecznych i konfliktów. Tytuł doktora uzyskał w 1935 roku na  Columbia University,  następnie profesor  Uniwersytetu w Ankarze,  Yale UniversityUniversity of Oklahoma  i  Pennsylvania State University.

Dorastał w okresie wojny włosko-tureckiej , wojen bałkańskich , I wojny światowej i deportacji Ormian, a do kolegium uczęszczał podczas tureckiej wojny o niepodległość, gdy Izmir był okupowany przez żołnierzy greckich i tureckich. To ukształtowało jego zainteresowanie genezą i wyciszaniem konfliktów.

/ Wikipedia /

Tomasz Krawczyk (ur. 1973) - autor książki pt. "Metodyka Sprzedaży i Negocjacji" (Ridero, marzec 2020), autor artykułów poświęconych zagadnieniom zarządzania, sprzedaży i negocjacji publikowanych na łamach gazet i miesięczników tj. Puls Biznesu i dwumiesięcznik Optyka. Absolwent  Studium Doktoranckiego Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej  w Warszawie.
Doświadczenie praktyczne w sprzedaży i negocjacjach od 1994 r. W kolejnych latach - prowadząc już szkolenia biznesowe - wprowadzał firmy na wybrane rynki, opracowując strategię działania i prowadząc fizyczne działania handlowe. Dzięki swoim umiejętnościom, już od roku 2002 wynajmowany do przygotowywania firm do negocjacji i reprezentowania ich w tym procesie. Negocjator i mediator angażowany do rozwiązywania sporów między podmiotami gospodarczymi. Metodyk komunikacji interpersonalnej - opracowane przez niego rozwiązania zostały wdrożone przez firmy koncernowe w innych krajach Europy.

Więcej?  Kliknij link.